Баатар хөвгүүн мангасыг дарж үзэсгэлэнт гүнжийг авраад, ард олноо амар сайхан жаргуулжээ... Энэ бол нялх балчир байхдаа сонсож бас уншиж байсан ихэнхи үлгэрт гардаг үйл явдал. Тэгээд тэдэн шиг мундаг хүн болох юмсан гэж мөрөөддөгсөн.
Хүн гэдэг амьтан анх бусдын хоол байсан ч, хожим нь хүчээ нэгтгэн сүрэглэн явж, мод чулуу атган, морь нохойг сурган байж, араатны хоол нь биш харин ангууч нь болсон.
Хүүхэд байхдаа би үеийнхээ хөвгүүдтэй байлдаж тоглодог байлаа. Ер нь буу, сэлэм эргүүлэн тоглож үзээгүй эрэгтэй хүүхэд гэж байхгүй биз дээ. Нэг нэгнийгээ аймхайгаар нь дуудан байж, нүүр гараа хөх няц болгон, шалбалж гэмтээх бол энүүхэнд. Гэвч хулчгар бишээ харуулах гэж шалбархайгаа нэг долоочихоод, бусдыгаа уриалан “дайснуудтай тулалддагсан”. Байрны юм уу, ангийн охидууд харж байвал, тэдний бахадсан ч юм уу, айсан дууг сонссон бол бүр өнгөрөө.
Арай том болоод, бокс, кёкушинкай карате гэх мэтээр дугуйлан секцэнд явж, дайн байлдаантай кино үзэх дуртай болсон. Одоо ч хааяа хүч сорьсон тэмцээн сонирхож, түүхэн юм уу, тулаантай кино шимтэн үздэг. Гэхдээ би ясны яахаас ч буцахгүй алуурчин шиг цусанд дуртайдаа биш, оюун ухааны минь тэртээ харанхуй буланд түлхүүрийг нь аль дээр гээчихсэн торонд хашигдсан зэрлэг адгуусны, хэн нэгний цусыг урсган амьдралыг нь таслан байж, ялан дийлэхийн баяр бахдалыг амталдаг нэг тийм амьтны зөн совингоо бүүр түүрхэн эргэн санагалзаж байгаа царай нь тэр биз гэж боддог.
Зүгээр хараад суух амар бөгөөд аюулгүй. Хэн нэгэн миний өмнөөс хөгийн новшийг үхтэл нь балбаж, эрх чөлөө, итгэл үнэмшлийнхээ төлөө эцсийн амьсгалаа зориулахыг харах юу нь муухай гэж. Миний хэлэх дуртай үг, бид ямар хүй нэгдэл, хүннүгийн үед амьдарч байгаа биш, энэ чинь 21-р зуун шүү дээ.
Эхлээд хоолоо олж идэхийн тулд, дараа нь хүний хоолыг булаахын тулд, сүүлд нь бусдыгаа хооллож байгаагаа харуулахын тулд хүмүүс бие биентэй зодолдох байтугай улс гүрнүүд бие биентэйгээ дайтдаг.
Учир нь Бид Бурхан байхыг хүсдэг. Амжилт, алдар хүндийн оргил руу өгсөх тусам бусдын амь амьдралыг өөрийнхөө өчүүхэн нэр хүндийг гутаасны төлөө цааш нь харуулах бол юу ч биш. Гэмгүй хүнийг алсан алуурчин, түүнийг цаазаар авч байгаа төр ч адилхан. Эсрэгээрээ хүн аллаа гэж төр нь шагнадаг тийм үе байдаг.
Дайн тулааны үед л дээ. Тийм үед ийм алуурчдыг өөрсдөө хүсээгүй байхад нь л мянга мянгаар нь үйлдвэрлэнэ. Май чи энэ сэлмээр тэрнийг цавч, энэ буугаар түүнийг бууд гэж, юугаа ч мэдэхгүй үлгэр уншиж, кино л үзэж, дайнд эр хүн эрэлхэг гавъяа байгуулдаг гэдэгт итгэсэн сая сая хөвгүүдийг үхлийн өөдөөс өчүүхэн ч болов эмзэглэлгүй илгээнэ.
Тэгээд өөрсдөө ялвал яах уу, ялагдвал яах уу, тэнцвэл тэгнэ, энэ тэр гэчихсэн, яг л одооны жаалууд “писи”-д бөөнөөрөө байлдаантай тоглоом тоглож байгаа юм шиг инээж хөхрөлдөн, харааж зүхэн, тэр буланд хэдэн зуун мянга үхчихлээ, өө хулгайч одоо яах уу ч гэх шиг, эсвэл П... минь чи наад хэдээ наанаа хаяад өөр газар очооч ч гэх шиг...Аймшигтай.
Аль ч Армийн жанжин штабт ийм л яриа болж байдаг юм. Өнөөгийн “писи”-ний өрөөнд бужигналдаж байгаа хүүхдүүд ч өөрсдийг нь Бурхан гэж бодогдуулдаг учраас ийм тоглоомонд шунаж бүр сүүлдээ мэдрэл нь мууддаг. Тээр дээр ч цусанд шунасан нөхдүүд яг л ийм байдаг юм даа.
Тэгэхдээ тоглоом тоглож байгаа бацаануудаас нэг ялгагдах юм нь, үхсэнийх нь ар гэрт нэг эмгэнэл, төмөр зүүлт өгнө. Хүү чинь эрэлхэгээр тулалдсан гэхээ мартахгүй ээ...Ичих ч үгүй. Ээж ээ гээд үхэж байгаа амьтан ямар юмных нь эрэлхэгээр тулалдах вэ дээ?
Яг үнэндээ дайнд хэзээ ч кинон дээр гардаг шиг сүрлэг ая эгшиглэдэггүй юм, дүү нар минь. Бас үхэж байхдаа чи юуг ч бодож, хайртай ээж, дурлалт бүсгүйгээ ч санаж амжихгүй. Зөвхөн цус, нулимс, тарчлаан, орилоон, айдас, амьд үлдэхийн хүслэнд л живнэ. Амьдрал там байсныг чи сая л ухаарна. Юуны төлөө тулалдаж байгаагаа, ямарч буруугүй, танихгүй, өөр шигээ адилхан л ээжийн хүүг юуны учир алах ёстойгоо чи ойлгохгүй.
Амсхийх зуураа бүгд энэ тухай боддог ч, ахиад л байлдаж эхлэхэд мартахаас өөр аргагүй. Учир нь ихэнхи хүн эх орныхоо төлөө ч юм уу, эрэлхэг зоригтойгоо харуулахын тулд биш, харин амьд үлдэхийн тулд эсвэл аргаа бараад тулалддаг юм.
Үгүй бол чамайг урвагч гэнэ. Хүүхэд байх үеийнх шиг чинь зүгээр нэг шоолоод өнгөрөхгүй. Тойрч зогсоод, дүүжлүүрт санжигнуулж, урвагчийг хар даа гэж, хүүхдүүдэд үзүүлэн болгоно. Жоохон ухаан муутай бол аав чинь ч чамайг үзэн ядна. Эсвэл гутарч амиа хорлоно.
Тэгэхгүйн тулд чи тулалдаж, гэмгүй хүнийг, хэний төлөө юуны учир хороож байгаагаа ч тунгаах хэрэггүй, зөвхөн гохоо дарж, өмнөөс чинь гарч ирсэн тэр нэгэн хүнийг өөдгүй новш, энэ бүхний буруутан гэж цааш нь харуулахаас өөр замгүй. Тэр хүн болсон нь, бас энд чиний өмнөөс буу бариад ирсэн нь, дээр нь чамайг ийм тамд унагасны буруутан. Өөр хэн ч биш. Хүн хүнээ алдаг нь хүн болж төрснийх нь буруу. Ингэж л өөрийгөө тайтгаруулахаас өөр замгүй. Тэр үедээ чи соёл иргэншилтэй хүн, үхдэл булаацалдсан цөөвөр хоёр ямар ч ялгаагүйг ойлгоно.
Тиймээ харамсалтай нь дайн бол соёлын салшгүй бөгөөд хамгийн том үзүүлэлт. Учир нь бид хамгийн анх зэвсэг хийж сурсан. Түүнийгээ ашиглан амиа хамгаалах төдийгүй, амьтан агнаж махыг нь идэж, өвсөн биш холимог тэжээлтэн болсон. Дээр нь ухаан нь задарсан гэж байгаа. Ээ хөөрхий хамгийн сүүлд тэр зэвсгээсээ болж сөнөх биз дээ. Дэлхий дулаарч юм уу хөлдөж, харь гаригийнхан ч юм уу хаа нэг газраас сүүлт од ирж мөргөтөл...Хүн ганцхан хүнийг хормыг дотор амилуулж чадахгүй байтлаа сая сая хүнийг хормын дотор сөнөөх зэвсэг бүтээсэн нь нотлох баримт нь. Уг нь цус алдалт юм уу, задарсан салсан биеийн хэсгүүдийг хормын нийлүүлэх технологи бий болвол дэлхий дээр жам бус үхэл байхгүй болно гэж эрдэмтэд нотолдог. Дахиад л санаа алдая.
Бид техник биш биднийг зөвхөн шал угаалгах гэж угсардаггүй, программчилдаггүй бөгөөд сэтгэл зүрх маань биш юмаа гэхэд, сэмхэн нуугдсан бусдыг ялан дийлэхийн ид бахыг амтлах туйлын хүслэн, том жижиг гэлтгүй бүх л амьтанд байдаг хойно санаа алдахаас өөр яалтай ч билээ. Гэхдээ...
Цагийн дотор цаасан дээр гэрээ байгуулж, гарын үсэг зурахын тулд сая сая хүн үхэх ёстой юм бол бидэнд соёл иргэншил ямар хэрэгтэй юм бэ? Зүгээр л зэрлэг чигээрээ алалцаад, агуйдаа хэвтэж байвал барав биш үү?
Намайг эх хүн л ойлгоно. Хэсэгхэн тасархай овоолсон мах болгохын тулд тэд үр хүүхдээ баярлаж гуниглан, зовж шаналан, ядарч зүдрэн, хайрлаж харамлан байж тээж төрүүлэн, өсгөж өндийлгөдөггүй юм. Харин эрэгчингүүд ойлгохгүй. Тэд ямар Хүнийг бий болгох шидтэй Бурхад биш. Харин алж чадна. Тиймээ би дайнд дургүй. Бүр түүнийг үзэн яддаг.
2011/07/13
