Ален Арман “Наадмаар 00-д төрсөн бодол” /Өөрчлөх үү?/

“Наадмаар 00-д төрсөн бодол”
Наадам боллоо. Нээлтээ үзэв. 69, Пикап холилдсон хэдэн тамирчин цэнгэлдэхийг тойров. Дарга нар минь дээ та нар өөрсдийнхөө гоё гоё машиныг улсдаа нэг өдөр өнгө зүс ижилсүүлэн ажиллуулчих сэтгэл төрсөнгүй юу. Тусгаар тогтнолынхоо баяр дээр дөрөв тавхан машин ижилсүүлчих чадалгүй хоосон тархитай улс, бүхэл бүтэн 2 байтугай хорин Оюу толгойтой байгаад ч яах юм бэ. Тууз барьсан бүжигчид арайхийн тэр туузаараа даллах хооронд нэг хүүхэн оосроор бууж ирэв. Дагагчид нь бодвол нөгөө Алунгоогын 5 хүүхэд л юм шиг байгаа юм. Ээжийгээ тэр троссноос нь суллахаа мэдэхгүй гүйж сөхөрч унах хооронд троссыг таатж байсан нөхөр золтой л наадмын нээлтийг будаа болгож Алунгоог минь чирээд алга болсонгүй азаар нэг юм зогсож цааш үргэлжлэв. Тэгтэл хэдэн төрийн далбаа барьсан нөхөд эрүүл согтуу нь мэдэгдэхгүй энд тэндгүй давхина. Тэгсэн тэдэнтэй зэрэгцээд Поло тоглодог хувцас өмссөн нөхөд “шааж” байна. Би юу ч ойлгосонгүй. Ичмээр байнаа бичсэн аялгуу тань гайхамшигтай ч, та л лав улсын наадмын найруулагч биш юм. “Дважды” Төрийн шагналт Д. Жанцанноров гуай минь дээ...Ядаж байхад гол баатрынх нь морь олигтойхон ч цоройгоод өгөхгүй. Тэр тэнэг мориноос өөр цоройж ядсан морь, сүлдэндээ морь залсан, морьтон монголд НӨҮ л байж дээ. Ямар ч аргаа барсан, ямар ядуу, ямар бүтэл муутай тэгсэн мөртлөө яасан их мөнгө үрсэн юм бэ? Энэ наадмын арга хэмжээг бүх уран бүтээлчдийн дунд нээлттэй тендерээр явуулдаг болохгүй бол сүүлдээ дэлхийн соёлт түмний шившиг болно шүү дарга нар минь. Ядаж нэг удаа ч гэсэн нэр нүүрээ шударга чадалтай залуучуудаар тахлуулсан нь та нарт л хэрэгтэй байх. Ядаж нүүрээ улайлгахгүй...Радиогоор зар явна. Хүй долоон худаг, Цэнгэлдэх гэх мэт газруудад автомашинаар нэвтрэх зөвшөөрлийг зарна гэнээ...Уг нь авах гээд хайтал олдоогүй юм. Наадмын комисс шагчидтай нийлсэн үү, амьдрахын эрхэнд хэн нэг нь илүүгээ зарав уу? Ямарч байсан наадмын талбай дээр тэрнийгээ зарлаж байгааг бодвол их л зоригтой “хүнд гар” бололтой. Залгаж үзлээ. Амьдрах гэж ядсан хүнд бүх төрлийн зөвшөөрөл 10 арваараа байна гэдэг санаанд нэг л багтамгүй. Тэгэхээр энд бяцхан мафи үүсчээ. Уг нь энэ нөхдүүдийг газрын мафи гэж сонссоноос хүндэтгэлийн концертын билет, авто зогсоолын зөвшөөрлийн мафи гэж сонссогүй юмсан. Хямрал энэ мэтээр томчуудыг доош нь оруулжээ. Цэнгэлдэхийг ёс мэт “гороолов”. Ундааны сав, гялгар уут хөлд орооцолдоно. Билэгт гэдэг дарга өөрөө хот даяар хэрэглэхийг хориглосон гялгар уутнууд дээгүүрээ гишгэн, дээгүүр харсаар төв хаалгаар далд орно. Хог түүчид, хот тохижилтынхон хоёр булаацалдах шахан шуудайлах нь энд менежментийн тодорхой алхам үгүйлэгдэж байгааг харуулах мэт. Бараг Нарантуул нүүгээд иржээ. Нарны малгай, нүдний шил яахав гэхэд “гаагаа”, гадуур хувцас зарах нь жаахан тиймхэн. За бас нээрэн л хүний эрх юм даа. Хуучин цагийг “ностальжийдаах” гэж хийсэн нь илт дугуй хэлбэртэй хэдэн хуушуур авч идэв. Амт муутай. Тос нь хуучин. Яах гэж авав даа гэсээр ёсыг бодож “цохив”. Уг нь эрүүл ухаантай хүн бол ёс байтугай ёр байсан ч өөрөө өөртөө хор болох зүйлийг идэхгүй л дээ. Даанч бид бүгд “хордчихож”. Сэтгэхүй маань бие биенийгээ даган худал хөөрч, цагаан сараар бууз, наадмаар хуушуур идэхгүй бол болохгүй ч гэх шиг. За тэр яах вэ? Үндэснийхээ хувцсааар гоёлгүй яахав, Монголоороо гоёлгүй яахав. Гэхдээ бодох зүйл байнаа. Өмсөж зүүсэн маань...Та бүхэн санаж байн уу? 10-аад жилийн өмнө анх кабель орж ирэхэд бид нар Өвөрмонголчуудын хувцаслалтыг хараад шоолдог байсан бол одоо гадныхан бид нарыг шоолох цаг болжээ. Дуурь бүжгийнхэн, Түмэн эх чуулгынхан, ардын дуу бүжгийн чуулгынхан тэнд цугларчихсан юм шиг л эрээн мяраан. За даа соёлын довтолгоо юм уу гэхээр Өвөрмонголын Одон тв дээр цаг агаар зарлахдаа Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт, Дэлүүн болдог, ЗАО МИНЬ УДЭ гэх мэтээр /яг л ингэж бичдэг юм даа/ бүх л суурин газрыг өвөрмонголчлон урьдчилан сануулж “тус” болно. Өнгөрсөн цагаан сараар шинийн нэгэнд Монгол Үндэсний ТВ-ээр, шинийн хоёронд Боловсрол сувгуудаар Өвөрмонгол БНХАУ-д дагаар орсоны ойн концертыг бүтнээр нь гаргаж байсан бөгөөд монгол зохиолын дуучиддаа цаг байхгүй гэчихээд, иймэрхүү ажлыг өлхөн хийчих надаас илүү “жинхэнэ эх орончид” монголоор дүүрэн бий болчихож. Бас тэр концертонд нь нөгөө эх орноо хайрлаад ханадаггүй, тусгаар тогтнолынхоо төлөө үхэхэд ч бэлэн гээд уйлаад ухаанаа олохгүй явдаг гавъяат мавъяат залуу хөгшин, хип хоп, рокерууд нь эр эмгүй бараг бүгд хөтлөгчидтэйгээ хөтлөлцөөд оччихсон авъяасаа Агуу их гүрний удирдагчдад үзүүлнэ. Энэ бүхнээс гадна дотны хэн ч харсан Монгол бол Хятадын нэг хэсэг гэж ойлгоно. Аан сайн ойлгохгүй байсан Ар, Өвөр гэсэн хоёр Монгол юм байна ш дээ гэнэ. Мөнгөтэй хүнд эх орноо зарж буй алдартнууд минь дээ зах зээлийн дахгуу явж байгааг чинь ойлгож байна. Гэхдээ ядаж дуулах дуугаа зөв сонгоочээ. Эх орныхоо тухай дуулна гэдэг хэдхэн мо-гийн наймаа биш шүү дээ. За эргээд наадам руугаа оръё. Тосонд чанасан, гуриланд ороосон мах цохисоны үр дүн нь тун ч удалгүй илэрч, бие засах газар орчлонгын хамгийн сайхан газар мэт санагдав. Нурж унах шахсан, хальт мульт будсан хэдэн туйпуун байшингийн гадаа ”оочерлов”. Уг нь зохион байгуулагчид нь 100 гэж байсан ч манаач цэвэрлэгч нар нь 200 төгрөг болгожээ. Бид түрээсэлж байгаа гэж загнаж байна. Комиссын даргаа та бүхэн өөр 00-д ордог байх л даа. Хэрэв түрээслүлсэн юм бол яах гэж бидний мөнгөөр энэ бүхнийг засаж сэлбэдэг юм бэ? Хэдэн зуун сая төгрөгөөр шүү. Бид ямар мал юм уу? Заваан бохир. Тийм сэжиг хүрмээр газар хэнд ч юм гомдмоор санагдаад Шударга л бай л даа гэж өөрийн эрхгүй бодлоо. Наадмын комисс 10 био жорлон байрлуулсан гээд л рекламдаад байсан. Тэр нь 10 бие засах газар биш, арав ширхэг л жорлон юм байна лээ. Яагаав энд тэнд 2,3-аараа байгаа цэнхэр өнгөтэй. Ер нь жоохон ичмээр юм аа. Хуушуур бууз зарах газрын зөвшөөрөл өгөх гэж пижигнээд байдаг, тэрнийг нь идсэн хүн бие засдаг гэдгийг огт бодохгүй юмаа. Ядаж хлорамины уусмал цацах ч ухаангүй. Тэгсэн мөртлөө мээр Мөнхбаяр халдварт өвчин гараад байна гэж дүвчигнээд, Хүүхдийн баярын “хулгайч” болсоноо мартчихаж. Энэ заваан “ОО”-оос халдварт байтугай гоц халдварт өвчин гарахыг ч үгүйсгэх арга алга. Тэр хүүхдийн баярыг хориглодог нь сайндаа ч биш, хүүхдүүдийг өвчнөөс сэргийлсэндээ ч биш, харин ч их том улстөр юм билээ. Нялх үрээ дагуулсан эцэг эхчүүд хүүхдийн ПАРКАА тэр авилгачдаас нэхнэ гэдгийг мэдсэн учир тэд тэгсэн байх гэж хар буугаад л байгаа юм даа. За тэр ч яахав нөгөө 00 дотроо хир удаан амьсгалаа түгжих дасгал хийх завсраа морь харчихаад, хүйтэн усаар нь гараа хальт угаасан болоод хурдхан шиг гарч эрүүл агаар амьсгалав. Одоо Хүй долоон худаг явж, жинхэнэ морь харна. Тэнд ямар “00” байгаа бол?
2009/07/12