Wednesday, August 26, 2009

А. Арман “Баавгай замаа зассан нь”

“Баавгай замаа зассан нь”
Удахгүй дэлхийд өвөл болно. Ганцхан өөрийнх нь амьдарч буй ой тайгад ч биш бүхий л дэлхий тэр аяараа хүйтэрнэ гэдгийг болхи хөдөлгөөнтэй ч амттанд дуртай Бор баавгай сайн мэднэ.
Тэгэхээр хөлд нь орооцолдсон хэнийг ч ээжээ ааваа болтол нь, эргүүтэж дэмийртэл нь алгадах тэнхээ тамиртай байгаа дээрээ Өлөн Саарлын амьдардаг тал газраас идэх уух юм ахиухан базаагаад авбал ч болох нь тэр.
Өлөн Саарал гэдэг нь өнөөх Бор баавгай гэв гэнэт “улаан” өнгөтэй болж, ойн бүхий л амьтад “эв хамт” амьдарна гэж “аймаар шударга” хууль гаргасан 70 гаруй жил, хэл ус, арьс өнгө өөр бүр өөр тивд амьдардаг ч “ах дүүс” болсон Польшийн музейд “бэлэглэсэн” - 4 метр урт Дэлхийн хамгийн том чоно гэсэн тодотголтой өвөг дээдсээсээ биеэр өчүүхэн амьтан л даа. Юун тэр эртний тэнгис далайгаар сэлээд ирсэн Бөртэ чонотой нь харьцуулах.
Уг нь Бор баавгайн ичээ өвөлжөөг тойроод, идэх уух юм байтугай эрдэнэс, эрдэс их бий. Гэвч өөрийгөө тэнгэрийн Луу гэж бүлтэрдэг ч үнэндээ ердийн нэг тарианы Хөх Тагтаа болох нэг нөхөр өдөр шөнөгүй юм юм зууж ирээд, өнөөх Өлөн Саарлыг өөрийгөө хэн болохоо марттал нь “бэлэн бөгөөд эрүүл хоол”-оор хооллож, эргэж нисэхдээ ээрэм талыг хоосортол нь тонших болсонд Бор баавгай дургүйцэж ийн холыг зорьжээ...
Тарианы Хөх тагтаа даанч олуулаа. Нэг шаагилдаад эхэлвэл муухан зодсоноос дээр юм болно.
Өлөн Саарал өөрөө идэх хоолгүй байсан ч зочиндоо хамаг байдгаа гаргадаг зочломтгой бас сүүлийн үед том том амьтад тэднийд ирэхдээ үдийн цай, унаа юүлэх гэх мэтээр хальт бууж мордсоныгоо их юманд бодох боллоо гэж ганцаараа унтууцаж уурлах болсон гэдгийг гадарлах болсон учир энэ удаа өнгөрсөн хавар бас л хальт мордоод гарсан дарга найз Бор баавгайгаасаа арай удаан зочлохоор шийджээ. Цагаан толгойт бүргэд хүртэл тийш зүглээд байхад...
Бэлтгэлээ ч ахиухан базаав. Өлөн Саарал гар цайлгах юманд нугасгүй. Ямар сайндаа Өлөн нэр зүүхэв. Сэтгэл цагаахан. Гарыг нь л цайлгачихвал газар доор нуусан ганц үмх өөх, бүр бүхэл бүтэн хонины сүүлээ ч гаргаад өгч мэднэ.
Ингээд Бор баавгай замдаа гарчээ.
Ойгоос тал зүглэсэн жим бараг балрах гэж байсныг сая л гэнэт ухаарч. Тэгээд замаа засахаар шийдэж. Ямар Өлөн Саарлаас авах идэх уух юмаа үүрээд мод чулуу тойрч баахан цаг хүч заралтай нь биш. Сайхан шулуухан зам засчихаад:
- Ай даа анд минь би ор мөргүй алга болох гэж байсан энэ сайхан замыг нөр их хүч хөрөнгөөр заслаа даа...Хэн энэнд санаа тавив. Би л санаа тавилаа. Цаад Цагаан толгойт бүргэд байтугай тарианы Хөх тагтаа хүртэл өчнөөн олон жил чамайг сайхан үлгэрээр хуурлаа. Ер нь тэгээд ч жигүүртнүүдэд итгээд хэрэггүй. Тэд чинь биднээс огт өөр төрлийн амьтад. Харин бид бол ах дүүс, аягүй бол нэг гарал угсаатай байх ч мэднэ. Энэ жигүүртнүүдийг Луу байх үед шүү дээ. Эрэлхэг саарал чоно минь энэ замыг, одоо ингээд, зүгээр л нэг харж суух гэж би бариагүй юм шүү. Алив наашаа наадуулаа өнхрүүлээд байгаарай...Би буцаагаад өнхрүүлье. Гэхдээ нааш ирсэн юм буцахдаа арай багасах байх. Өнхөрч явахдаа элэгддэг гэдгийг мэднэ биз дээ...
Сэтгэлийг нь уургалвал бие нь хаа холдох...
Энэ үгийг уг нь Өлөн Саарлын өвөг дээдэс нь тарианы Хөх тагтааны өвөг дээдсийг балбаж хаячихаад, Бор баавгайн өвөг дээдэстэй нударга зөрүүлж явахдаа хэзээ ч юм хэлсэн гэдэг.
2008/08/25

No comments: